Συνέντευξη της Αναστασίας Αναγνωστοπούλου – Παλούμπη, Προέδρου του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος στο This is Piraeus
Η σχέση των Ελλήνων -και ακόμη περισσότερο των Πειραιωτών- με τη θάλασσα ήταν πάντα μια σχέση άρρηκτου δεσμού. Και δεν θα μπορούσε να συμβεί αλλιώς στον Πειραιά- το μεγαλύτερο λιμάνι της χώρας και σε μια από τις μεγαλύτερες ναυτιλιακές μητροπόλεις στον κόσμο. Η Αναστασία Αναγνωστοπούλου – Παλούμπη, Πρόεδρος του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος μιλά στο This is Piraeus για τη σχέση των Ελλήνων με τη θάλασσα και τον Πολιτισμό, για την προσπάθεια επαναπροσδιορισμού του Μουσείου, για τα σημαντικότερα εκθέματα του, αλλά και για τις δράσεις που θα δούμε στο Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος στο εγγύς μέλλον.
Οι Έλληνες έχουν μια ιδιαίτερη σχέση με τη θάλασσα. Συμβαίνει άραγε το ίδιο και με τα μουσεία; Με άλλα λόγια, πως κρίνετε την αποδοχή του κόσμου -και ιδιαίτερα των Πειραιωτών- ως προς το Μουσείο;
Πράγματι η σχέση του Έλληνα με τη θάλασσα παραμένει συνεχής και αέναη. Από τον πρώτο τεκμηριωμένο θαλασσινό διάπλου από τη Μήλο στην Αργολίδα τη μεσολιθική περίοδο, οι Έλληνες -κάτοικοι των παραλίων του Αιγαίου και των νησιών που είναι σπαρμένα στα πελάγη ανατολικά και δυτικά του ηπειρωτικού κορμού της χώρας- δεν έπαψαν να ταξιδεύουν και να μεγαλουργούν. Πρόκειται επομένως για ένα Μουσείο που κατ’ εξοχήν περικλείει την ελληνική ψύχη και θα πρέπει όλοι να το επισκεφτούν και να το γνωρίσουν.
Το Μουσείο τα τελευταία χρόνια έχει προχωρήσει στο σχεδιασμό πολλαπλών πολιτιστικών δράσεων με στόχο την ενίσχυση της σχέσης μας με το υπάρχον κοινό μας και παράλληλα την προσέλκυση και άλλων κατηγοριών κοινού. Τα αποτελέσματα ομολογουμένως είναι εντυπωσιακά. Ο αριθμός των επισκεπτών του Μουσείου έχει αυξηθεί και η συμμετοχή στις δράσεις είναι μεγάλη. Οι Πειραιώτες πάντα ήταν κοντά και στήριζαν τις δράσεις του, ωστόσο, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια έχουν αγκαλιάσει το Μουσείο. Αξίζει να σημειωθεί ότι πολλά από τα μέλη του Μουσείου είναι Πειραιώτες.
Ποια είναι η ιστορία του Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος; Πως ξεκίνησε και που βρίσκεται σήμερα;
Η πρώτη προσπάθεια ίδρυσης του Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος έγινε στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος το 1867, από τον ιδρυτή του Ναυτικού Απομαχικού Ταμείου, πλοίαρχο του Π.Ν., Γεράσιμο Ζωχιό, ο οποίος εισηγήθηκε να αναλάβει το Ταμείο το έργο της συγκέντρωσης και διατήρησης των αντικειμένων, που έχουν σχέση με την ελληνική ναυτική ιστορία. Ωστόσο, η ιδέα του έμελλε να υλοποιηθεί ως ιδιωτική πρωτοβουλία, 82 χρόνια μετά. Το 1949 μία ομάδα έγκριτων πολιτών του Πειραιά μαζί με αξιωματικούς του Πολεμικού και Εμπορικού Ναυτικού, έχοντας ως κοινό δεσμό την αγάπη για τη θάλασσα και τα πλοία προχώρησαν στην ίδρυση του Ναυτικού Μουσείου. Το πρώτο οίκημα στο οποίο στεγάστηκε το 1955, βρισκόταν στην Ακτή Μουτσοπούλου 18 στον λιμενίσκο της Ζέας και ανήκε στην Άννα Μ. Πιπινέλη, ενώ από το 1969 στεγάζεται στο παρόν κτίριο.
Το Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος περικλείει την ελληνική ψύχη και θα πρέπει όλοι να το επισκεφτούν και να το γνωρίσουν.
Στην πορεία των χρόνων που ακολούθησαν ένας μεγάλος πλούτος εκθεμάτων και αρχείων συλλέχθηκαν με σκοπό να παρουσιάσουν στον επισκέπτη και στον ερευνητή τη ναυτική πορεία του έθνους μέσα στους αιώνες.
Σήμερα, 70 χρόνια μετά, η φυσιογνωμία του Μουσείου έχει επαναπροσδιοριστεί. Οργανώνει εκθέσεις, συνέδρια και ημερίδες, συμμετέχει σε ερευνητικά προγράμματα και διεθνή συνέδρια. Πραγματοποιεί σε καθημερινή βάση εκπαιδευτικά προγράμματα. Είναι εντυπωσιακό ότι οι αίθουσες του Μουσείου πλημμυρίζουν καθημερινά από εκατοντάδες παιδιά τα οποία έρχονται σε επαφή με τη ναυτική μας ιστορία, παράδοση και κληρονομιά.
Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται επίσης στο εκδοτικό έργο του Μουσείου, με στόχο να γίνει γνωστός στο ευρύ κοινό ο πλούτος των συλλογών του Μουσείου. Τα τελευταία χρόνια ο φορέας μας έχει προχωρήσει στην έκδοση πρωτότυπων ιστορικών λευκωμάτων και μελετών, που έχουν βραβευθεί από την Ακαδημία Αθηνών.
Το Ναυτικό Μουσείο σήμερα οργανώνει εκθέσεις, συνέδρια και ημερίδες και εκπαιδευτικά προγράμματα, ενώ συμμετέχει σε ερευνητικά προγράμματα και διεθνή συνέδρια.
Το Μουσείο εκδίδει, επίσης, από το 1991 το τριμηνιαίο περιοδικό «Περίπλους Ναυτικής Ιστορίας» με σκοπό την προώθηση της επιστημονικής έρευνας και την ευαισθητοποίηση του αναγνωστικού κοινού στη διαφύλαξη και συνέχιση της ναυτικής παράδοσης. Βέβαια, στην πορεία των χρόνων το περιοδικό εκσυγχρονίστηκε, εμπλουτίστηκε με αποτέλεσμα σήμερα η κυκλοφορία του να έχει αυξηθεί εντυπωσιακά.
Τέλος θα ήθελα να σημειώσω ότι το Ναυτικό Μουσείο είναι ενεργό μέλος του Διεθνούς Συμβουλίου Μουσείων, του Διεθνούς Συμβουλίου Ναυτικών Μουσείων, του Συνδέσμου Ναυτικών Μουσείων της Μεσογείου και του Δικτύου των Μουσείων και Φορέων για την προστασία της θαλάσσιας πολιτιστικής κληρονομιάς της Μεσογείου.
Ποιοι πιστεύετε πως ήταν οι λόγοι που οδήγησαν στην ίδρυση και εγκατάσταση του Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος στον Πειραιά;
Ο Πειραιάς, αποτελούσε και αποτελεί και σήμερα, κόμβο του διεθνούς εμπορίου και κέντρο ναυτικής επιχειρηματικότητας και οικονομικής ανάπτυξης για την χώρα μας. Παράλληλα έχει εξέχουσα θέση στην ελληνική ναυτική ιστορία, η οποία είναι πλούσια και μακραίωνη. Η επιλογή, λοιπόν, της πόλης Πειραιά ως έδρα του μεγαλύτερου ναυτικού μουσείου της χώρας μας δεν είναι τυχαία. Η ίδια η θέση του Μουσείου στον ιστορικό χώρο της Φρεαττύδος δεν είναι επίσης, τυχαία. Το Μουσείο είναι χτισμένο επάνω στα τείχη του Κόνωνα και δίπλα στον χώρο που ναυλοχούσαν οι τριήρεις της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, που δημιούργησαν τη ναυτική εποποιία της Σαλαμίνας και υποστήριξαν την ανάπτυξη του κλασικού ελληνικού πολιτισμού.
Ποια είναι η στιγμή που αισθανθήκατε περισσότερο υπερήφανη ως πρόεδρος του Μουσείου; Και ποια ήταν ίσως η δυσκολότερη στιγμή στη θητεία σας;
Υπηρετώ εθελοντικά το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος από το 1985 συμμετέχοντας ενεργά στις δραστηριότητές του. Από το 1996 μέχρι το 2002 διετέλεσα αντιπρόεδρος, και από το 2003 μέχρι σήμερα βρίσκομαι στο πηδάλιο του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος. Σε όλη αυτή τη μακρά πορεία η αναζήτηση εξεύρεσης πόρων απαραίτητων για τη συνέχιση της ύπαρξης του φορέα αποτελεί το μεγαλύτερο και δυσκολότερο πρόβλημα που καλούμαι καθημερινά εγώ και τα υπόλοιπα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου να αντιμετωπίσουμε.
Η επιλογή της πόλης Πειραιά ως έδρα του μεγαλύτερου ναυτικού μουσείου της χώρας μας δεν είναι τυχαία.
Ωστόσο, παρόλες τις δυσκολίες θεωρώ ιδιαίτερη τιμή, που, από αυτή τη θέση της Προέδρου, υπηρετώ τον φορέα αυτόν που συμβάλλει ενεργά στη διαφύλαξη και προβολή της ναυτικής ιστορίας και παράδοσης της χώρας μας.
Τι θα κερδίσει ένας επισκέπτης μέσα από τη συμμετοχή του σε μια ξενάγηση στο Μουσείο;
Στις αίθουσες του Ναυτικού Μουσείου παρουσιάζονται σήμερα περισσότερα από 3.500 εκθέματα, ταξινομημένα χρονολογικά και θεματικά, τα οποία ζωντανεύουν τη ναυτική ιστορία και παράδοση από την προϊστορική εποχή ως τις μέρες μας.
Μοντέλα πλοίων, αρχαιολογικά ευρήματα, ιστορικά κειμήλια, έργα ζωγραφικής, στολές, όπλα, ναυτικά όργανα και χάρτες ανασυνθέτουν μια ιστορική διαδρομή 10.000 χρόνων, από το πρώτο αρχαιολογικά τεκμηριωμένο θαλασσινό ταξίδι στο Αιγαίο το 8.000 π.χ. και τη θαλασσοκρατορία των Μινωιτών έως τους δυναμικούς σύγχρονους εμπορικούς στόλους των Ελλήνων εφοπλιστών.
Στους χώρους του Μουσείου στεγάζεται επίσης, βιβλιοθήκη ανοιχτή στο κοινό. Η βιβλιοθήκη «Αθηνούλα Μαρτίνου» είναι η μεγαλύτερη ναυτική βιβλιοθήκη της χώρας, με περισσότερους από 18.000 τόμους ελληνικών και ξενόγλωσσων βιβλίων και περιοδικών. Στη βιβλιοθήκη φυλάσσονται ακόμη πλούσιο ιστορικό αρχειακό υλικό και φωτογραφικό αρχείο με περισσότερες από 12.000 φωτογραφίες, αρχείο ναυπηγικών σχεδίων ελληνικών πλοίων διαφόρων εποχών καθώς και μία συλλογή σπάνιων χαρτών του ελληνικού αλλά και του παγκόσμιου χώρου από τον 16ο ως τον 19ο αιώνα.
Εάν έπρεπε να επιλέξετε μόλις 5, ποια θα λέγατε πως είναι τα σημαντικότερα εκθέματα του Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος;
Στις 10 μεγάλες αίθουσες του μουσείου μας παρουσιάζεται με ανάγλυφο τρόπο η ναυτική πορεία του έθνους μέσα στους αιώνες. Παρουσιάζοντας στους επισκέπτες περίπου 3.500 εκθέματα που αφορούν τη δημιουργία, ιστορία, εξέλιξη και ανάπτυξη της ναυτιλίας των Ελλήνων από την προϊστορία ως τον 20ο αιώνα καταγράφει τη σημασία της για την οικονομική, πολιτική και κοινωνική ανάπτυξη της χώρας μας. Μερικά από τα πιο σημαντικά εκθέματα αποτελούν οι δύο ελαιογραφίες του Κωνσταντίνου Βολανάκη, «Πυρπόληση τουρκικού δικρότου στην Ερεσσό» και η «Ναυμαχία του Ναυαρίνου», τα αρχαιολογικά ευρήματα (λίθινες άγκυρες, οξυπύθμενοι αμφορείς, ένας βυζαντινός πίθος με εγχάρακτες παραστάσεις βυζαντινών πλοίων κ.α.), το ναυπηγικό πρότυπο της τριήρους «Ολυμπιάς», μια αυθεντική σημαία της εποχής της Επαναστάσεως από τις Σπέτσες, τμήμα της ιταλικής τορπίλης που εκτοξεύθηκε εναντίον του Έλλη, η συλλογή του Αριστοτέλη Ωνάση και μία άδεια ναυσιπλοΐας του 1816 εκδοθείσα κατά τις προβλέψεις της Συνθήκης του Κιουτσούκ Καϊναρτζή με τις τσαρικές σφραγίδες και πολλά άλλα.
Ποιές νέες δράσεις ετοιμάζει το Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος στο εγγύς μέλλον;
Το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος είναι ένας φορέας που προβάλλει και στηρίζει ένα από τα σπουδαιότερα χαρακτηριστικά των Ελλήνων, τη ναυτοσύνη.
Έχοντας, λοιπόν, ως πυξίδα την ανάδειξη της ναυτικής πλευράς της ελληνικής ιστορίας και πολιτισμού και με αφορμή τη συμπλήρωση 2.500 χρόνων το 2020 από τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας οργανώνουμε δύο εκθέσεις, οι οποίες το 2021 έχει υπογραφεί MOU να φιλοξενηθούν στο Εθνικό Ναυτικό Μουσείο της Αυστραλίας στο Σίδνεϊ.
Το Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος φιλοξενεί τη βιβλιοθήκη «Αθηνούλα Μαρτίνου», η οποία είναι η μεγαλύτερη ναυτική βιβλιοθήκη της χώρας, με περισσότερους από 18.000 τόμους ελληνικών και ξενόγλωσσων βιβλίων και περιοδικών.
Στόχος είναι να προβληθεί η παγκόσμια διάσταση αυτού του ιστορικού γεγονότος. Η μία έκθεση, που θα εγκαινιαστεί στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος, με τη χρήση νέων τεχνολογιών φιλοδοξεί να τεκμηριώσει την ιστορία και να παρουσιάσει την ιστορική σημασία του γεγονότος που καθόρισε τη διαμόρφωση του ελληνικού και κατ’ επέκταση του δυτικού πολιτισμού. Η δεύτερη έκθεση είναι εικαστικού χαρακτήρα και προγραμματίζεται να παρουσιαστεί στο Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά. Εκεί θα δοθεί η ευκαιρία σε Έλληνες εικαστικούς, να δώσουν τη δική τους ερμηνεία μέσα από το προσωπικό τους καλλιτεχνικό ιδίωμα στο ιστορικό γεγονός.
Το 2021 θα υπενθυμίσουμε και θα γιορτάσουμε και μία άλλη σημαντική επέτειο, τα 200 χρόνια από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, με την διοργάνωση μίας θεματικής έκθεσης για την Ναυμαχία του Ναβαρίνου, που προδιέγραψε το γεγονός της δημιουργίας ανεξάρτητου ελληνικού κράτους.
Το Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος είναι ανοικτό για το κοινό από Τρίτη έως και Σάββατο και ώρες 09:00 – 14:00.
